गत आर्थिक वर्ष २०७२/७३ मा कृषि क्षेत्रमा बैंक तथा वित्तीय क्षेत्रको लगानी ७८ अर्ब ७९ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । सो लगानी अघिल्लो आव २०७१/७२ को तुलनामा करिब २१ प्रतिशत बढी हो । अघिल्लो वर्ष बैंक तथा वित्तीय संस्थाले कृषिक्षेत्रमा ६५ अर्ब १५ करोड कर्जा प्रवाह गरेका थिए ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले २०७०/७१ को मौद्रिक नीतिमार्फत सोही आवको असार मसान्तसम्म बैंक तथा वित्तीय संस्थाले कृषि र ऊर्जाक्षेत्रमा १२ प्रतिशत अनिवार्य लगानी गर्नुपर्ने बाध्यकारी व्यवस्था लागू गरेपछि बैंकहरूको यस क्षेत्रमा लगानी बढेको सम्बन्धित विज्ञले बताएका छन् । लगानीका अन्य क्षेत्रभन्दा तुलनात्मक रूपमा यो क्षेत्र कम जोखिमयुक्त हुनुका साथै समयमै कर्जा असुली हुने भएकाले बैंकले लगानी त्यसतर्फ बढाएका हुन् ।

कृषि विकास मन्त्रालयले देशलाई कृषि उत्पादनमा आत्मनिर्भर बनाउन समय नै तोकेर विभिन्न सुविधा तथा अनुदानको व्यवस्था गरेपछि यो व्यवसायप्रति व्यवसायी तथा किसानको आकर्षण बढेको छ । ‘यस्ता व्यवसायमा बैंक लगानी गर्न हिचकिचाउँदैनन् किनकि उनीहरूको लगानी बिनाजोखिम सहजै समयमै उठ्छ,’ नेपाल राष्ट्र बैंकका प्रवक्ता थानप्रसाद पंगेनीले भने । राष्ट्र बैंकले गरेको व्यवस्था तथा लगानीका अन्य क्षेत्र खुम्चिरहेका बेला लगानीका लागि कृषि क्षेत्र उपयुक्त भएको उनको ठम्याइ छ ।

गत आवमा कृषिमा वित्तीय क्षेत्रको लगानी बढे पनि त्यसअन्तर्गतकै चियामा भने लगानी एक दशमलब सात प्रतिशतले घटेको छ । पछिल्लो समय चिया व्यवसायी तथा कृषक चियाभन्दा कृषिकै अन्य व्यवसायप्रति आकर्षित भएपछि चियामा वित्तीय क्षेत्रको लगानी घटेको हो । चियामा अघिल्लो वर्षसम्म तीन खर्ब ४७ करोड रुपैयाँ रहेको बैंक तथा वित्तीय क्षेत्रको लगानी गएको वर्ष पाँच करोड रुपैयाँले घटेर तीन अर्ब ४२ करोडमा सीमित भएको छ ।

चिया व्यवसाय तथा खेतीबाट कम फाइदा हुन थालेपछि चियाको पकेट क्षेत्रका व्यवसायी (इलामी) चियाको सट्टामा अलैंची, अम्रिसो, अकबरे खुर्सार्नीलगायतका खेतीतर्फ आकर्षित भएकाले चियामा बैंक तथा वित्तीय क्षेत्रको लगानी घटेको हो । केही वर्षअघिसम्म पहाडमा अर्थोडक्स चियाको उत्पादनमा साना किसान आकर्षित थिए र यस क्षेत्रको लगानी थोरै भए पनि बढेकोे थियो । तर, गत वर्षमा भने चिया उत्पादक चियाले लागत मूल्यसमेत नपाएको भन्दै उदासीन देखिए ।

वित्तीय संस्थाहरूले कृषिका अन्य व्यवसायमा भन्दा पशुपालन व्यवसायमा लगानी बढाउँदै गएका छन् । अघिल्लो वर्षको भन्दा गएको वर्षमा यस क्षेत्रको लगानी ३८.७ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ । कृषिक्षेत्रअन्तर्गत पशुपालन क्षेत्रमा बैंक तथा वित्तीय क्षेत्रको लगानी सबैभन्दा बढी रहेको छ । अघिल्लो वर्ष २० अर्ब ७३ करोड रुपैयाँ लगानी गरेका वित्तीय संस्थाहरूले गएको वर्षको अन्त्यसम्म आइपुग्दा लगानी वृद्धि गरेर २८ अर्ब ७६ करोड रुपैयाँ पुर्‍याएका छन् ।

गएको वर्ष कृषि फार्मिङ/सेवातर्फ पनि बैंक तथा वित्तीय क्षेत्रको लगानी २९.४ प्रतिशत बढेर १० अर्ब ३४ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । अघिल्लो वर्ष यस्तो लगानी सात अर्ब ९९ करोड रुपैयाँ थियो । कृषिकै अन्य व्यवसायभन्दा फार्मिङ व्यवसाय केही जटिल र बढी जोखिम हुँदा यस व्यवसायप्रति आकर्षण बढ्न नसकेको हो ।

लगानीका अन्य क्षेत्रभन्दा तुलनात्मक रूपमा कृषि क्षेत्र कम जोखिमयुक्त हुनुका साथै समयमै कर्जा असुली हुने भएकाले बैंकले यसतर्फ लगानी बढाएका हुन् ।

वन, माछापालन र मासुमा अघिल्लो वर्षसम्म घटेको लगानी गएको वर्ष वृद्धि भएको छ । अघिल्लो वर्ष त्यसअघिको वर्षमा भन्दा ६९.४ प्रतिशतले लगानी घटेर एक अर्ब ७६ करोडमा सीमित भएको थियो । तर, गएको वर्ष अघिल्लो वर्षको तुलनामा १३.६ प्रतिशतले लगानी वृद्धि भएर दुई अर्बभन्दा माथि पुगेको छ ।

अछिल्लो वर्ष यस क्षेत्रमा खासै लगानी बढ्न नसके पनि गएको वर्ष भने लगानी बढेको तथ्यांक राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको छ । कृषि विकास मन्त्रालयले युवालाई स्वरोजगार बनाउने तथा देशकै स्रोत र साधन परिचालनबाट देशभित्रै रोजगारी सिर्जना गर्ने उद्देश्यसहित युवालक्षित विभिन्न कार्यक्रम अघि बढाएको छ । सोही कारण युवा यस व्यवसायप्रति आकर्षित हुँदै जाँदा वित्तीय क्षेत्रको लगानी बढ्दै गएको हो ।

त्सस अवधिमा भएको लगानीमध्ये कृषि सेवा तथा कृषिकै अन्यमा ९.८ प्रतिशत लगानी वृद्धि भएको देखिएको छ । अघिल्लो वर्ष यस क्षेत्रमा वित्तीय क्षेत्रको लगानी ३१ अर्ब १८ करोड रहेकोमा गएको वर्षमा सो लगानी बढेर ३४ अर्ब २४ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । पछिल्लो समय बैंकबाट कर्जा लिएर यस्तो व्यवसाय सञ्चालन गर्नेको संख्या वृद्धि हुँदै गएकाले अघिल्लो वर्षको तुलनामा लगानी बढेको हो ।